چرم سازی در ایران و ابزار و ماشین آلات چرم سازی

چرم سازی در ایران

در ایران نوشته‌هایی مربوط به پس از حمله مغول، از خواجه رشید الدین، نشان‌گر آنست که تجارت چرم و پوست در ایران پررونق بوده‌است.

این اسناد گواه شهرت برخی شهرها مانند تبریز و شیراز در این دوره است.

در دورهٔ قاجار، همدان مرکز مهم تولید نوعی چرم، معروف به «چرم همدانی» بوده‌است، که از پوست گوسفند تهیه می‌شد.

در سال ۱۲۶۷ از جمله کارهایی که امیر کبیر به نمایشگاهی در لندن فرستاد، پوست بوده‌است.

به علاوه در این دوره صادرات پوست و چرم، به روسیه و عثمانی و هند رونق بسیار داشت.

علاوه بر همدان، شهرهای تبریز و اصفهان نیز در تولید و صادرات چرم سهم به‌سزایی داشته‌اند.

اولین کارخانه چرم سازی ایران در سال ۱۳۰۸ شمسی در شهر تبریز بنا شد

و پس از آن در همدان، تهران و اصفهان نیز کارخانه‌هایی تأسیس شد.

در سال ۱۳۱۱ نخستین کارخانه ماشینی و مدرن چرم سازی در همدان توسط اردشیر یگانگی بنیان گذاشته شد.

تاریخچه فعالیت واقعی صنعت چرم سازی در ایران را باید از تاریخ فعالیت صنعت چرم در همدان محاسبه کرد.

از آن پس این صنعت به تدریج در کشور توسعه یافت به گونه‌ای که تعداد کارخانه‌های چرم سازی از یک کارخانه در سال ۱۳۱۱ به ۲۲ کارخانه در سال ۱۳۲۲ افزایش یافت.

ماشین آلات و تجهیزات چرم سازی

 ماشین های چرم سازی با توجه به عملیاتی که انجام می دهد عبارتند از:

الف) ماشین های جدا کننده گوشت و چربی:

این نوع ماشین ها غلطکی می باشند و پوست ضمن عبور از بین این غلطکها

 با تیغه هایی که در آن ها تعبیه شده است گوشت و قسمت نرم پوست بریده می شود.

ب) ماشین های زدودن مو:

این نوع ماشین ها همانند ماشین های جدا کننده غلطکی می باشند و پوست را پس از آهک زنی از بین آن ها عبور می دهند و به کمک فشار مو از پوست کنده می شود.

پ) ماشین های برش:

این ماشین ها شامل نوار فولادی که روی در قرقره به فاصله ۲ تا ۳ متر در حرکت است.

پوست به وسیله‌ی غلطک با تیغه های آن مجاور شده و به اندازه مطلوب بریده می شود.

ت) ظرف‌های دباغی:

ظرفهای دباغی معمولا بشکه های بزرگ می باشند که حول محور افقی حرکت می کنند.

در این ظرف ها اعمال دباغی خیس کردن، چرب کردن، رنگ کردن و غیره انجام می شود.

ماشین های دیگر چرم سازی عبارتند از:

ماشین های کشش، صاف کن، آهار و لاک زن، خشک کن، صیقل دهنده،تهیه محلول های مورد نیاز دباغی و بالاخره ماشین های حمل و نقل پوست از محل به محل دیگر در داخل کارخانه

محصولات فرعی صنایع چرم سازی چیست؟

مهمترین مواد فرعی صنایع چرم سازی تکه های کوچک پوست و چرم است که از گوشه و کنار آن ها قطع شده است.

از این ضایعات می توان برای تهیه انواع ژلاتین و سریشم استفاده نمود.

از آن جا که این مواد حاوی پروتئین می باشند، می توان از آن ها به عنوان منبعی برای تهیه خوراک دام و طیور استفاده نمود.

از ضایعات چرم سازی محصولات زیر به دست می آید که عبارتند از:

گوساله: ژلاتین خوراکی، ژلاتین صنعتی، ژلاتین عکاسی، ژلاتین داروسازی

گاو و گوسفند: چسب پوست

در اغلب کارخانه ها پشم پوست گوسفند و بز را قبل از فاسد شدن از پوست جدا می کنند،

ژلاتین و سریشم را از کلاژن یعنی ماده‌ی سفید تخم مرغی پوست، استخوان و بقایای چرم تهیه می کنند.

ماکرو مول کلاژن به وسیله حرارت دادن با آب ئیدرولیز شده و با از بین رفتن تعدادی از اتصال های پیوندی به مولکولهای کوچک تبدیل می شود.

محلول ۱ درصد ژلاتین که به این ترتیب تهیه می شود

بین ۳۸-۳۹ درجه یک ژل جامد تشکیل می دهد. وزن مولکولی ژلاتین را بین ۱۱۰۰۰ تا ۱۷۰۰۰ تخمین می زنند.

اگر عمل هیدرولیز را ادامه دهیم مولکول های کوچک تری به دست می آید و نسبت درصد جسم بالا می رود.

این جسم که دارای مولکول‌های کوچکتری است به عنوان چسب حیوانی یعنی سریشم مصرف می شود.

ژلاتین با در نظر گرفتن درجه خلوص و نحوه آماده سازی آن مصارف مختلفی دارد،

ولی معمولا ژلاتین خوراکی را از استخوان می سازند.ژلاتین بسیار مرغوب در عکاسی مصرف می شود.

امولسیون عکاسی عبارت است از یک تقسیم ظریف و یکنواخت ماده حساس در مقابل نور در یک کلوئید.

صنعت عکاسی امروزه با امولسیون هالوژن نقره در ژلاتین کار می کند.

تحت عنوان چسب مواد بسیار زیادی را می شناسیم که هم از مواد طبیعی به دست می آیند و هم به طرق مصنوعی آنها تهیه می کنند.

در چسب های مصنوعی یک صمغ مصنوعی مانند؛ یک پلی استر، پلی وینیل و … را در حلال‌هایی که زود بخار می شوند مانند آسن حل می کند.

ابزار کار با چرم

ساخت و فروش محصولات چرمی مثل کیف‌پول، کیف موبایل و هارد اکسترنال،

کیف عینک و کمربند و حتی دستبندهای تزیینی، به منبع درآمدی برای افراد به‌خصوص بانوان خانواده تبدیل شده است.

برای کار با چرم، علاوه بر چرمِ خام که به‌شکلِ متری و در جنس و رنگ‌های متنوع در فروشگاه‌های چرم‌فروشی در دسترس است

ابزارآلات خاصی موردنیاز است که قیمت این ابزارآلات به نسبت مبتدی تا پیشرفته از حدود 50 هزار تومان شروع و به بالا افزایش می یابد.

باهم برخی از مهم‌ترین وسایلِ موردنیاز برای ساخت محصولات چرمی در خانه را مرور می‌کنیم.

  1.سنبه

وسیله ای است فولادی به شکل مداد با سطح مقطع های مختلف،که برای سوراخ کردن چرم، رد کردن نخ، پرچ و… از آن استفاده می شود.

سنبه را روی چرم می گذارند و با چکش یا «مشته» روی آن ضربه می زنند.

  2.پانچ

دستگاهی است مانند سوراخ کن کاغذ که با فشار دسته اش و به راحتی چرم را سوراخ می کند.

با استفاده از این دستگاه نیازی به چکش، مشته نیست و همچنین در محیط خانه سر و صدایی ایجاد نمی کند.

  3.تخته کار

از جنس فایبر گلاس یا پلاستیک فشرده است و برای قرار دادن چرم روی آن و سوراخ کردن استفاده می شود.

  4.مشته و چکش

برای ضربه زدن روی سنبه و ایجاد سوراخ به کار می رود.

  5.خط کش فلزی و گونیا

برای شروع کار، خط کش ۳۰ سانتی متری کافی است

ولی حتما باید فلزی باشد تا در اثر استفاده از تیغ، ساییده نشود.

   6.چسب

معمولا چسب آهن، لایه های چرم را بهتر به هم می چسباند

ولی چرم های تیوپی و قوطی هم کار راه انداز هستند.

   8.7.شابلون

برای طرح انداختن روی چرم و همچنین تنظیم سوراخ های دوخت استفاده می شود.

برای این کار شابلون را روی چرم می گذاریم و با خودکار مخصوص،

محل مد نظر را علامت گذاری و پس از اتمام کار با پاک کن مخصوص رد خودکار را پاک می کنیم.

   قیچی چرم یا کاتر

برای بریدن چرم، کاتر بهتر از قیچی عمل می کند و برش تمیزتری می زند.

به بانوان توصیه می شود از کاترهای ظریف تر استفاده کنند.

قیچی هم برای برش های منحنی و قطعات ریز مناسب است.

  9.نخ موم زده

نخ های مخصوص دوخت چرم، ضخامت های متفاوتی دارند که معمولا با موم چرب شده اند

تا به راحتی از سوراخ های چرم عبور کنند.

اگر از نخ خشک استفاده می کنید حتما قبل از دوخت آن را موم کشی کنید.

  10.الگو

الگوهای آماده که فروشگاه های چرم می فروشند یا خودمان می توانیم از کتاب و اینترنت پیدا کنیم.

الگوی دلخواه را روی کاغذ می کشیم، بعد روی چرم منتقل می کنیم،

این کار هم دقت در اندازه‌ها را بالا می برد و هم ضایعات چرم را کمتر می کند.

   11.دیگر ابزار

سوزن کوبلن دوزی، خودکار، پاک کن، مداد، قفل، پرچ، دکمه، آستر، زیپ، یراق آلات و…